Nghi lễ cấp sắc: Hành trình trưởng thành thiêng liêng của người Dao Đỏ

Lễ cấp sắc là nghi lễ truyền thống có lịch sử hàng trăm năm của người Dao, đánh dấu sự trưởng thành về mặt tâm linh, công nhận một người đã đủ điều kiện tham gia vào đời sống tín ngưỡng và cộng đồng. Không chỉ thể hiện nét đẹp tôn nghiêm của văn hoá Dao, buổi lễ còn là dịp để du khách cảm nhận sâu sắc hơn về tín ngưỡng bản địa, chứng kiến một phần linh thiêng trong hành trình tâm linh và văn hoá lâu đời.

Người Dao ở Tuyên Quang còn bảo tồn nhiều phong tục tập quán truyền thống, đặc biệt là các nghi lễ chu kỳ đời người, trong đó có lễ cấp sắc. Lễ cấp sắc là nghi lễ quan trọng, công nhận sự trưởng thành đối với người đàn ông ở tất cả các ngành Dao. Trong lễ cấp sắc, người thụ lễ được đặt pháp danh (tên âm). Sau khi trải qua nghi lễ này, người đàn ông Dao được công nhận là con cháu Bàn Vương, được trao quyền làm thầy, được cấp âm binh và được thờ cúng tổ tiên.

Theo tiếng Dao, “cấp sắc” còn gọi là quá tang hay quá tăng, mang ý nghĩa “trải qua ánh sáng soi đường”, tượng trưng cho việc người thụ lễ được khai sáng, được công nhận là con cháu của Bàn Vương – vị tổ tối cao của người Dao. Sau khi hoàn thành nghi lễ, người đàn ông được ban pháp danh (tên âm), chính thức có quyền tham gia vào các nghi thức tôn giáo, được thờ cúng tổ tiên và có thể trở thành thầy cúng trong cộng đồng.

Lễ cấp sắc thường được tổ chức cho con trai từ mười tuổi trở lên và diễn ra vào mùa nông nhàn. Để chuẩn bị cho lễ, gia đình phải tích góp lương thực, nuôi lợn, chuẩn bị vàng mã và lễ vật trong nhiều tháng. Nghi lễ thường kéo dài nhiều ngày, với sự tham gia của các thầy cúng, họ hàng và dân bản. Trong suốt buổi lễ, người thụ lễ sẽ trải qua nhiều phần nghi thức như lễ nhận thầy, lễ cấp đèn, lễ đặt pháp danh, lễ truyền nghề cúng, học múa nghi lễ và lễ tiễn thần linh.

Nét độc đáo của nghi lễ cấp sắc nằm ở hệ thống biểu tượng và ý nghĩa sâu sắc. Ngọn đèn trong lễ tượng trưng cho ánh sáng trí tuệ, xua tan bóng tối vô minh; kiếm và chuông thể hiện sức mạnh và lòng nhân; còn những điệu múa và lời khấn là cầu nối giữa con người và thần linh, giữa quá khứ và hiện tại.

Đối với người Dao Đỏ, nghi lễ cấp sắc không chỉ là sự công nhận của cộng đồng mà còn là một cuộc hành trình tinh thần – nơi con người được thanh lọc, được trao niềm tin và trách nhiệm để gìn giữ văn hóa, đạo đức và truyền thống của tổ tiên.

Ngày nay, dù cuộc sống hiện đại đã có nhiều đổi thay, nghi lễ cấp sắc vẫn được người Dao trân trọng gìn giữ như một phần linh hồn của dân tộc. Mỗi buổi lễ là một dịp để thế hệ trẻ hiểu về cội nguồn, để cộng đồng thêm gắn kết và để những giá trị văn hóa thiêng liêng tiếp tục được thắp sáng giữa đại ngàn.